یکی از عوارض شایع در دستگاه گوارش ابتلا به بیماری یبوست است که ممکن است فرد را در بازه های زمانی مختلف درگیر نماید.این عارضه در کودکان و زنان باردار نیز دیده می شود و با روش های ساده ای نیز قابل کنترل و درمان خواهند بود. بد نیست بدانید که یبوست زمانی اتفاق می افتد که حرکات روده و اجابت مزاج از حد نرمال کمتر شود و به عنوان یک مشکل عمومی با عدم توانایی فرد در دفع بروز نماید.
اولین اقدام برای درمان این عارضه درمان‌های خانگی و تغییر شیوه زندگی اغلب می‌تواند به رفع این عارضه کمک کند، اما در مواردی که این بیماری مزمن و طولانی شود نیاز است تا با مراجعه به بهترین متخصص گوارش روش های درمانی جدی تری را پیش بگیرید چرا که مزمن شدن یبوست عوارض بسیاری را برای فرد در بر خواهد داشت.
یبوست چیست؟
اگر فردی کم تر از سه بار در هفته، اجابت مزاج داشته باشد می توان گفت که به یبوست مبتلا شده است، البته تعداد دفعات اجابت مزاج در افراد مختلف متفاوت است و با توجه به تغذیه و فعالیت های بدنی فرد نیز متغیر خواهد بود.برخی از افراد در طول روز چندین بار دفع را تجربه می کنند در حالی که برخی دیگر در طول هفته یک یا دوبار این مورد را تجربه می کنند. یبوست حالت های مختلفی دارد که افراد با مواجهه با آن متوجه این بیماری می شوند،تعداد كم اجابت مزاج و داشتن مدفوع سفت و خشک و عبور سخت که نیاز به وارد کردن فشار و تخمل درد در زمان دفع می باشد از نشانه های یبوست است. همچنین این عارضه با داشتن حس تخليه نشدن كامل و نارضايتي از اجابت مزاج همراه است که در واقع با علائمی همچون باد كردن و نفخ شکم، تهوع خفيف و گرفتگی عضلات نیز بروز می نماید.
علائم ابتلا به یبوست
در صورتی که فرد به یبوست مبتلا شده باشد ممکن است با یک یا چند علائم همراه باشد:
- کمتر از سه بار اجابت مزاج در هفته
- دفع مدفوع سفت یا خشک
- زور زدن یا درد در هنگام اجابت مزاج
- احساس سیری، حتی پس از اجابت مزاج
درصورتی که علائم بروز نموده به صورت مزمن و پایدار باشد و حال عمومی فرد مبتلا دچار تهدید شود نیاز است که در زمان مشاهده یک یا چند مورد از علائم زیر حتما به متخصص گوارش مراجعه نمایید:
- مشاهده خونریزی از راست روده
- مشاهده خون در مدفوع
- احساس درد مداوم شکم
- درد در قسمت پایین کمر
- احساس به دام افتادن گاز
- استفراغ
- تب
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- تغییر ناگهانی در حرکات روده
علل بروز و ابتلا به یبوست
عوامل بسیاری در ابتلای افراد به یبوست دخیل هستند که می توان به صورت کلی موارد زیر را تاثیر گذار بر شمرد :
- عدم مصرف مواد غذایی حاوی فیبر بالا مانند مانند میوه، سبزیجات و غلات
- مصرف کم مایعات و آب کافی در طول روز
- نداشتن تحرک و فعالیت های فیزیکی در طولانی مدت
- نشستن طولانی مدت در محیط کار و منزل
- کمبود آب بدن
- ابتلای فرد به بیماری‌هایی از قبیل دیابت، کم کاری تیروئید، اسکلرودرمی، لوپوس و افسردگی
- مصرف داروهایی از قبیل مواد مخدر، داروی فشار خون و آرام بخش
- عدم تخلیه مدفوع به صورت عمدی و تعویق در آن
- تغییر رژیم غذایی یا برنامه روزانه
- مصرف برخی از داروها و اثر گذاری آن در بدن
- مبتلا بودن به استرس، اضطراب یا افسردگی
- باردار بودن که در شش هفته اول کاملا طبیعی و شایع می باشد.
- عملکردهای غیرعادی مانند اینرسی کولون ، dyssynergia عضلات کف لگن
- سرطان روده یا رکتال و مقعد
- enterocele، sigmoidocele، رکتوسل، و درهم رفتگی روده رکتوم (پرولاپس)
- تنگی روده و مقعد (دیورتیکولیت، کرون، تشعشعات، ایسکمی)
- بیماری‌های مقعد (تنگی از بیماری کرون، جراحات پس از جراحی، درد مقعد شدید شامل شقاق مقعد و عفونت مقعد)
چه زمانی به پزشک مراجعه نماییم ؟
در صورتی که ابتلای شما به یبوست مزمن و نگران کننده بود حتما به متخصص گوارش مراجعه نمایید و راهنمایی های لازم را از ایشان دریافت کنید. توجه داشته باشید که داشتن حالت هایی که خاطر نشان نموده ایم زنگ هشدار برای ابتلای شما به بیماری یبوست مزمن می باشد :
- يبوست پشت سر هم که جديد و بدون سابقه باشد
- يبوستی كه در شدت و يا دفعات بلند مدت شود و با روش های خانگی رفع نشود
- يبوستی كه همراه با تغيير حالت مدفوع (باريك يا نرم شدن)، خون ريزی مقعدی يا كم شدن وزن باشد.
روش های تشخیص یبوست
ابتدا پزشک مشاوره های لازم را به شما ارائه داده و سوابق پزشکی را بررسی می نماید، همچنین علائم و مدت ابتلای شما به این بیماری را جویا می شود. در صورت مشکوک شدن و یا جدی بودن عارضه ایجاد شده ممکن است که آزمایشاتی تجویز گردد تا شدت و علت ابتلا به یبوست مورد بررسی قرار بگیرد. پزشک همچنین سن بیمار و وجود خون در مدفوع، تغییرات اخیر در عادات روده یا کاهش وزن را در نظر می گیرد.
روش های تشخیص و بررسی دقیق تر برای بیماری یبوست که توسط متخصص گوارش تعیین می شود یک یا چند مورد زیر را شامل می شود:
- کولونوسکوپی
- تنقیه با باریوم
- بررسی انتقالی Sitzmarks
- مانومتری آنورکتال
- Defecography (ام آر آی دینامیک یا فلوروسکوپی)
- آزمایش خون برای تشخیص بیماری های تیروئید، دیابت و کم خونی
روش های درمان یبوست
اصلاح سبک زندگی و پیروی از رژیم غذایی سالم و حاوی فیبر زیاد کمک می کند که کنترل ویژه ای روی سلامت دستگاه گوارش داشته باشید، از این رو داشتن فعالیت های بدنی و پیروی از رژیم غذایی صحیح کمک می کند که کنترل بهتری روی درمان و یا پیشگیری از ابتلا به یبوست داشته باشید.
به علاوه موارد زیر نیز کمک کننده خواهد بود:
- سعی کنید که روزانه بین 1.5 تا 2 لیتر (6 تا 8 لیوان) مایعات و آب مصرف کنید.
- الکل و نوشیدنی های کافئین دار منجر به کم آبی بدن می شوند از این رو مصرف آن ها را محدود نمایید.
- فیبر ها مانیع از بروز یبوست در بدن می شوند بنابراین مصرف مواد غذایی مانند میوه ها و سبزیجات خام، غلات کامل، لوبیا، آلو، یا غلات سبوس دار که غنی از فیبر هستند در طول روز توصیه می شود.
- مصرف گوشت و لبنیاتی مانند پنیر و غذاهای فرآوری شده را کم کنید.
- فعالیت های ورزشی داشته باشید و البته سعی کنید که پیاده روی را در برنامه خود بگنجانید.
- اجابت مزاج را به تعویق نیاندازید این امر باعث می شود که روده شما برای تخلیه مدفوع تنبل شود و البته هرچه این بازه طولانی تر گردد مدفوع شما نیز سفت تر خواهد شد و ممکن است باعث بروز بواسیر یا هموروئید شود .
- اگر از توالت فرنگی استفاده می کنید حتما از زیر پایی برای بالا کشیدن زانوها و وارد کردن فشار به شکم کمک بگیرید.
- هنگام استفاده از حمام، به خود زمان زیادی بدهید و سعی کنید عضلات خود را شل کنید.
- سعی کنید از ملین های طبیعی برای کنترل یبوست کمک بگیرید.
- در نظر داشته باشید که استفاده از ملین ها بدون مشورت و تجویز پزشک صورت نگیرد زیرا مشکلات و عوارض بسیاری را در بر خواهد داشت.