ریفلاکس معده به مری، علل، علائم، تشخیص و درمان

تعریف ریفلاکس معده به مری

ریفلاکس معده به مری که به اختصار GERD (Gastroesophageal Reflux Disease) نامیده می‌شود، یکی از شایع‌ترین اختلالات گوارشی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده، از جمله اسید معده، به سمت مری بازمی‌گردند و باعث تحریک و آسیب به بافت مری می‌شوند. این وضعیت ممکن است به‌طور مداوم اتفاق بیفتد و به علائمی مانند سوزش سر دل و ترش کردن منجر شود. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان این بیماری می‌پردازیم.

تفاوت بین ریفلاکس معده و بیماری GERD

تفاوت اصلی بین ریفلاکس معده و بیماری GERD (ریفلاکس معده به مری) در شدت و تکرار علائم است.

ریفلاکس معده به معنای بازگشت محتویات معده به مری است. این وضعیت ممکن است گاهی به طور طبیعی رخ دهد و معمولاً علائم شدید و نگران‌کننده‌ای ندارد. برای مثال، بعد از خوردن یک وعده غذایی سنگین ممکن است فرد کمی احساس سوزش سر دل یا طعم اسیدی در دهان داشته باشد، اما این وضعیت گذرا است و خود به خود برطرف می‌شود.

زمانی که ریفلاکس معده به طور مکرر و مزمن رخ دهد و باعث بروز علائم شدیدتر و مشکلاتی مانند التهاب مری، آسیب به بافت مری، یا تأثیر منفی بر کیفیت زندگی شود، به عنوان بیماری GERD شناخته می‌شود. این بیماری نیاز به توجه و درمان پزشکی دارد، زیرا در صورت عدم درمان ممکن است به مشکلات جدی‌تری منجر شود.

به طور خلاصه، ریفلاکس معده یک وضعیت موقتی و معمولی است، در حالی که GERD یک بیماری مزمن و شدیدتر است که نیاز به درمان دارد.

علل ریفلاکس معده به مری

ریفلاکس معده به مری معمولاً به دلیل ضعف یا نارسایی در عملکرد اسفنکتر تحتانی مری (LES) ایجاد می‌شود. اسفنکتر تحتانی مری یک حلقه عضلانی در انتهای مری است که وظیفه دارد مانع از بازگشت محتویات معده به سمت مری شود. هنگامی که این عضله به درستی عمل نکند، اسید و غذاهای هضم‌نشده از معده به سمت بالا حرکت کرده و باعث تحریک مری می‌شوند.

از دیگر علل شایع ریفلاکس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اضافه وزن می‌تواند فشار بیشتری به معده وارد کند و احتمال بازگشت اسید را افزایش دهد.

بارداری که در این دوران به دلیل فشار رحم بر معده و تغییرات هورمونی، خطر بروز ریفلاکس بیشتر می‌شود.

مصرف غذاهای چرب، ادویه‌دار، شکلات، کافئین و الکل می‌توانند عضلات اسفنکتر را تضعیف کرده و علائم ریفلاکس را تشدید کنند.

سیگار کشیدن نیز باعث تضعیف اسفنکتر تحتانی مری و افزایش احتمال ریفلاکس می‌شود.

مصرف برخی داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)، داروهای فشار خون و داروهای ضد افسردگی ممکن است باعث تشدید ریفلاکس شوند.

علائم ریفلاکس معده به مری

علائم ریفلاکس معده به مری می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و بسته به شدت بیماری و دفعات تکرار آن متفاوت است. شایع‌ترین علائم عبارتند از:

احساس سوزش در ناحیه قفسه سینه یا پشت جناغ که معمولاً بعد از غذا خوردن یا دراز کشیدن تشدید می‌شود.

احساس طعم تلخ یا ترش در دهان که ناشی از بازگشت محتویات معده به مری و حتی دهان است.

در برخی موارد، ریفلاکس می‌تواند باعث درد شدیدی در قفسه سینه شود که ممکن است با درد قلبی اشتباه گرفته شود.

التهاب و آسیب به مری می‌تواند بلعیدن غذا را دشوار یا دردناک کند و باعث دیسفاژی شود.

ریفلاکس مزمن می‌تواند به تحریک گلو و حنجره منجر شده و باعث گرفتگی صدا، سرفه مزمن و حتی مشکلات تنفسی شود.

تشخیص ریفلاکس معده به مری

تشخیص ریفلاکس معده به مری معمولاً بر اساس شرح حال و علائم بیمار انجام می‌شود. اما در مواردی که علائم شدیدتر یا مزمن هستند، ممکن است پزشک برای تأیید تشخیص و بررسی آسیب‌های احتمالی مری، آزمایش‌های تشخیصی را توصیه کند.

آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی: این روش معمولاً به عنوان اولین گام تشخیصی استفاده می‌شود. در آزمایش آندوسکوپی، یک دوربین کوچک از طریق دهان به مری و معده وارد می‌شود تا بافت‌ها به‌دقت بررسی شوند.

آزمایش pH مری: این آزمایش سطح اسیدیته مری را در طی 24 ساعت اندازه‌گیری می‌کند و به پزشک کمک می‌کند تا میزان بازگشت اسید به مری را مشخص کند.

مانومتری مری که این آزمایش توانایی مری در انقباضات طبیعی و قدرت اسفنکتر تحتانی را بررسی می‌کند.

تصویربرداری با اشعه ایکس (بلع باریم) که در این روش، بیمار یک مایع خاص می‌نوشد که به پزشک اجازه می‌دهد از طریق اشعه ایکس ساختار مری و معده را بررسی کند.

عوارض ریفلاکس معده به مری

اگر ریفلاکس معده به مری درمان نشود، می‌تواند به مشکلات و عوارض جدی منجر شود.

مری بارت: در این شرایط، بافت پوششی مری به دلیل تحریک مداوم توسط اسید معده دچار تغییر می‌شود. مری بارت خطر ابتلا به سرطان مری را افزایش می‌دهد.

زخم مری: اسید معده می‌تواند باعث زخم در بافت مری شود که منجر به خونریزی و درد می‌شود.

تنگی مری: التهاب و زخم‌های مکرر می‌تواند منجر به باریک شدن مری و مشکل در بلع غذا شود.

افزایش خطر سرطان مری: ریفلاکس مزمن می‌تواند باعث تغییرات سلولی در مری شود که به تدریج خطر ابتلا به سرطان مری را افزایش می‌دهد.

روش‌های درمان ریفلاکس معده به مری

درمان ریفلاکس معده به مری بسته به شدت بیماری و نیازهای فردی متفاوت است. درمان می‌تواند شامل تغییر در سبک زندگی، داروها و در موارد نادر جراحی باشد.

تغییر در سبک زندگی و عادات روزمره می‌تواند در کنترل علائم ریفلاکس بسیار موثر باشد.

• کاهش وزن، اجتناب از مصرف غذاهای چرب، اسیدی، شکلات، کافئین و الکل می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
• خوردن غذاهای سنگین در ساعات پایانی شب باعث افزایش خطر ریفلاکس در هنگام خواب می‌شود بنابراین عدم خوردن وعده های سنگین قبل از خواب می تواند به پیشگیری کمک کند.همچنین بالا بردن سر تخت خواب در کاهش علائم ریفلاکس در شب موثر است.

برای کاهش اسید معده و جلوگیری از آسیب به مری، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:

• آنتی اسیدها که اسید معده را خنثی می‌کنند و به تسکین سریع سوزش سر دل کمک می‌کنند.
• مهار کننده های پمپ پروتون(PPI) تولید اسید معده را به‌طور مؤثر کاهش می‌دهند و به درمان مری بارت و زخم مری کمک می‌کنند.
• مسدود کننده های H2 نیز تولید اسید معده را کاهش می‌دهند، اما به میزان کمتری نسبت به PPIها.

در موارد شدید ریفلاکس که با دارو و تغییرات سبک زندگی کنترل نمی‌شود، ممکن است جراحی

لازم باشد. جراحی به بازگرداندن عملکرد طبیعی اسفنکتر تحتانی مری کمک می‌کند و مانع از بازگشت محتویات معده به مری می‌شود. دو روش جراحی اصلی برای درمان ریفلاکس معده به مری وجود دارد:

• عمل جراحی فوندوپلیکاسیون (Fundoplication): در این روش جراحی، قسمت بالایی معده به دور اسفنکتر تحتانی مری پیچیده می‌شود تا فشار اضافی به اسفنکتر وارد کرده و مانع از بازگشت اسید به مری شود. این جراحی معمولاً از طریق لاپاراسکوپی انجام می‌شود که روشی کم‌تهاجمی است و بیمار معمولاً بهبودی سریعی خواهد داشت.
• استفاده از دستگاه LINX: این دستگاه که شامل یک حلقه کوچک از مهره‌های مغناطیسی است، دور اسفنکتر تحتانی مری قرار می‌گیرد تا آن را تقویت کند. این دستگاه به مری اجازه می‌دهد که غذا را به معده منتقل کند و در عین حال از بازگشت اسید جلوگیری کند.

ریفلاکس در دوران بارداری

بسیاری از زنان در دوران بارداری دچار علائم ریفلاکس معده به مری می‌شوند. این به دلیل تغییرات هورمونی و فشار فیزیکی رحم بر معده است. برای کاهش علائم در دوران بارداری، توصیه‌های زیر می‌تواند مؤثر باشد:

• به جای سه وعده غذای سنگین، بهتر است وعده‌های کوچک‌تر و در فواصل زمانی کوتاه‌تر مصرف شود.
• غذاهای چرب، تند و اسیدی باید از رژیم غذایی حذف شوند.
• نوشیدن آب کافی در طول روز می‌تواند به بهبود هضم و کاهش علائم کمک کند.
• استفاده از برخی آنتی‌اسیدهای بی خطر تحت نظر پزشک می تواند موثر باشد.

ریفلاکس در کودکان و نوزادان

ریفلاکس معده به مری می‌تواند در کودکان و نوزادان نیز رخ دهد، اما معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابد. در نوزادان، ریفلاکس به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد و بیشتر ناشی از رشد ناکافی اسفنکتر تحتانی مری است. علائم ریفلاکس در نوزادان شامل استفراغ مکرر، کاهش وزن، گریه بیش از حد و مشکلات تغذیه است.

در کودکان بزرگ‌تر، ریفلاکس ممکن است با علائمی مانند سرفه مزمن، درد قفسه سینه و مشکلات خواب همراه باشد. درمان در کودکان معمولاً شامل تغییرات رژیم غذایی و استفاده از داروهای ضد اسید است.

روش‌های پیشگیری از ریفلاکس معده به مری

برای جلوگیری از بروز ریفلاکس یا کاهش علائم آن، رعایت چند نکته ساده می‌تواند بسیار مؤثر باشد:

• غذاهای پرچرب و تند می‌توانند اسفنکتر تحتانی مری را ضعیف کرده و باعث بروز ریفلاکس شوندس یهتر است از خوردن آنها دوری کنید.
• بهتر است حداقل دو ساعت پس از صرف غذا از دراز کشیدن خودداری کنید.
• در صورت اضافه وزن، کاهش وزن می‌تواند فشار روی معده را کم کند و به بهبود علائم ریفلاکس کمک کند.
• سیگار کشیدن و مصرف الکل از عوامل تشدیدکننده ریفلاکس هستند و باید از آن‌ها اجتناب شود.

سوالات رایج