راهنمای کامل اختلالات تیروئید؛ از کم‌کاری تا پرکاری تیروئید و گواتر

اختلالات تیروئید با توجه به انواع آن می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. اختلال در عملکرد آن که با کم کاری یا پرکاری تیروئید از آن یاد می شودموجب ایجاد اختلالات تیروئیدی می شود. معمولا پزشک با تجویز آزمایش های TSH ،T4 ،T3 بررسی های لازم برای عملکرد این غده، تشخیص اختلالات تیروئید و پایش روند درمان را انجام می دهد و درمان های مناسب با سیستم بدنی فرد را در نظر می گیرد.

✅تایید شده توسط دکتر رکسانا عباسی

چرا توجه به اختلالات تیروئید مهم است؟

غده تيروئيد، از مهم ترین غدد در بدن است که بروز اختلال در آن باعث بیماری های مختلفی خواهد شد ، تیروئید در حقیقت غده ای به پروانه ای شکل است که در قسمت پایین جلوی گردن، زیر برجستگی گلو قرار گرفته است ، و وظیفه ی تولید هورمون های تیروئیدی را به عهده دارد که این هورمون ها نقش به سزایی در تنظیم بسیاری از فرآیندهای بدن مانند متابولیسم، تولید انرژی و خلق و خوی فرد خواهد داشت. اختلالات تیروید شامل موارد زیر هستند.

Your thyroid’s main job is to control the speed of your metabolism (metabolic rate). This is the process of how your body transforms the food you consume into energy. All the cells in your body need energy to function. When your thyroid isn’t working properly, it can impact your entire body.

وظیفه اصلی تیروئید شما کنترل سرعت متابولیسم (میزان متابولیسم) است. این فرآیندی است که بدن شما طی آن غذای مصرفی را به انرژی تبدیل می‌کند. تمام سلول‌های بدن شما برای عملکرد خود به انرژی نیاز دارند. وقتی تیروئید شما به درستی کار نمی‌کند، می‌تواند بر کل بدن شما تأثیر بگذارد.

my.clevelandclinic.org

با انواع اختلال‌های تیروئیدی آشنا شوید

غده تیروئید گاهی ممکنه دچار اختلال بشه و این اختلالات هم مدل‌های مختلفی دارن. بعضی وقتا تیروئید بیش از حد فعال می‌شه و بعضی وقتا هم برعکس، کُند و کم‌کار می‌شه. علاوه بر این‌ها، ممکنه اندازه‌اش بزرگ‌تر از حد معمول بشه یا داخلش یک سری گره به‌وجود بیاد. هر کدوم از این مشکل‌ها علائم و دردسرهای مخصوص خودش رو داره. نکته مهم اینه که چون تیروئید روی خیلی از کارهای بدن اثر می‌ذاره، بهتره به هر تغییری که حس می‌کنی بی‌تفاوت نباشی و سر فرصت یه آزمایش خون بدی تا خیالت راحت باشه. در ادامه، درباره هر یک از این موارد بیشتر توضیح دادیم:

پرکاری تیروئید

یکی از اختلالات تیروئیدی پر کار بودن آن و ترشح بیش از اندازه این هورمون است. زمانی که ترشح تیروئید زیاد باشد، پرکاری تیروئید باعث می شود که سوخت و ساز بدن بیش از حد افزایش پیدا کند .
بالا بودن غیر عادی سوخت و ساز بدن، موجب بالا رفتن ضربان قلب، افزایش تعریق، عصبانیت یا زودرنجی، سطح بالای اضطراب، کاهش وزن، لرزش دست ها، ضعف ماهیچه ها به خصوص در بالای بازوها و پاها، افزایش تعداد دفعات دفع مدفوع، خونریزی قاعدگی در حجم یا با تناوب کمتر، نازک یا شکننده شدن مو، پوکی استخوان و اختلال در بینایی می شود.

ممکن است پر کاری تیروئید به صورت ارثی به فرزندان منتقل شود، اما ابتلا به آن در خانم های جوان شایع تر است. در صورتی که والدین به این بیماری مبتلا باشند نیاز است که برای تشخیص و درمان به موقع از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.

کم کاری تیروئید

اگر فردی به چاقی مبتلا باید اولین موردی که بررسی خواهد شد، وضعیت کارکرد تیروئید است. کم کاری تیروئید بر خلاف پرکاری، باعث کاهش سوخت و ساز بدن شده و باعث بروز مشکلات بسیاری برای فرد خواهد شد. زمانی که غده تيروئيد به اندازه کافی هورمون های تیروئیدی را تولید نکند، کم کاری تیروئید اتفاق می افتد. کم کاری تیروئید موجب کند شدن سرعت سوخت و ساز بدن می شود.

گواتر

به تورم گردن که ناشی از بزرگ شدن غیر طبیعی غده تیروئید باشد، بیماری گواتر می گویند. اندازه گواتر در هر فرد متفاوت است.
گواتر معمولاً بدون علامت است اما ممکن است نشانه هایی همچون سرفه، خستگی، احساس گرفتگی گلو، خش افتادن صدا، مشکلات بلع به ویژه بلع غذاهای جامد، اختلال در تنفس، افزایش تعریق، افزایش اشتها، یبوست، فراموشی و.. بروز کند.

کمبود ید شایع ترین علت گواتر ساده می باشد. شیوع این بیماری در زنان بیشتر از مردان است و احتمال بروز آن با افزایش سن (بالای 40 سال) افزایش می‌شود.

بیماری گریوز (Graves-Basedow disease)

گریوز یک بیماری خودایمنی است. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول های موجود در غده تیروئید را هدف قرار داده و برعلیه گیرنده هورمون محرک تیروئید (TSH-R) آنتی بادی (TSI) تولید می کند. این امر موجب افزایش اندازه و پرکاری تیروئید می شود. بیماری گریوز شایع ترین دلیل (۸۰٪ -۶۰٪) پرکاری تیروئید یا تیروتوکسیکوز است. شیوع این بیماری در زنان بیشتر است و سن شروع آن معمولاً بین ۲۰ تا ۵۰ سالگی می باشد.

بیماری گریوز به طور معمول با اگزوفتالمی (بیرون زدن چشم از حدقه) و خشکی بیش از حد قرنیه به علت بسته نشدن کامل چشم در شب همراه است که در صورت عدم تشخیص و درمان، خطر ایجاد عفونت های قرنیه افزایش یافته که ممکن است موجب نابینایی شود.

مشکلاتی از قبیل شکستگی های ناشی از پوکی استخوان، نقایص مادرزادی در حاملگی، خطر سقط جنین، آسیب های قلبی و سکته مغزی می توانند در صورت عدم درمان ایجاد شوند.

بخوانید: آیا لاغری بدون ورزش امکان‌پذیر است؟

علل اختلالات تیروئیدی چیست؟

علل اختلالات تیروئید متنوع هستند و می‌توانند به عوامل ژنتیک، محیطی یا دیگر عوامل مرتبط با سلامتی برگردند. برخی از علل اصلی اختلالات تیروئید عبارتند از:

✅ التهاب تیروئید: التهاب تیروئید می‌تواند باعث افزایش یا کاهش فعالیت تیروئید شود. این التهاب می‌تواند ناشی از عواملی مانند عفونت‌ها یا اختلالات ایمنی باشد.

✅ آنتی‌ بادی‌های خود ايمنی: تولید آنتی‌ بادی‌های خود ايمنی که به بافت‌های تیروئید حمله کرده و تاثیر منفی بر عملکرد تیروئید داشته باشند، می‌تواند به اختلالات تیروئید منجر شود.

✅ عوامل ژنتیک: وجود تاریخچه خانوادگی از اختلالات تیروئید می‌تواند نشانگر تأثیر عوامل ژنتیک باشد و افرادی که خانواده‌ای با این اختلالات دارند، ممکن است در معرض بیشتری به این نوع مشکلات قرار گیرند.

✅ عوامل محیطی: عوامل محیطی مانند تغذیه نامناسب، نقص مواد معدنی مهم مانند جدی، یود، ویتامین D، استفاده از داروهای خاص، و تاثیرات مواد شیمیایی ممکن است بر عملکرد تیروئید تأثیر گذار باشند.

✅ دوران بارداری: برخی از زنان ممکن است در دوران بارداری با اختلالات تیروئید مواجه شوند که می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت تیروئید آنها و حتی بر سلامت جنین داشته باشد.

عوارض این بیماری

اختلالات تیروئید می‌توانند عوارض متنوعی داشته باشند که به نوع و شدت اختلال بستگی دارد. برخی از عوارض احتمالی اختلالات تیروئید عبارتند از:

در صورت وجود عارضه کم کاری تیروئید، افت انرژی، خستگی مزمن و کاهش توان فیزیکی از رایج ترین عوارض شناخته می شود. در صورت ابتلا به کم کاری تیروئید معمولاً فرد دچار افزایش وزن و با پرکاری تیروئید ممکن است با لاغری غیر طبیعی مواجه شود. اختلالات تیروئید می‌توانند بر الگوی خواب اثر گذاشته و باعث بی‌ خوابی یا خواب زیاد شوند.

تغییرات در پوست و مو: خشکی پوست، شکنندگی ناخن، ریزش مو یا تغییرات در رنگ پوست از جمله علائمی هستند که در اختلالات تیروئید ممکن است ظاهر شوند. افزایش ضربان قلب و تپش: در صورتی که فرد مشکل پرکاری تیروئید داشته باشد، ممکن است دچار افزایش ضربان قلب، تپش و احساس ناتوانی شود. تیروئید تأثیر زیادی بر سیستم گوارش دارد و ممکن است باعث مشکلاتی مانند زخم معده یا اختلالات گوارشی دیگر شود.

نوع اختلال تیروئید	عوارض رایج
کم‌کاری تیروئید	– افت انرژی و خستگی مزمن – کاهش توان فیزیکی – افزایش وزن – خواب زیاد
پرکاری تیروئید	– لاغری غیر طبیعی – بی‌خوابی – افزایش ضربان قلب و تپش – احساس ناتوانی
تأثیر بر پوست و مو	– خشکی پوست – شکنندگی ناخن – ریزش مو – تغییر رنگ پوست
تأثیر بر سیستم گوارش	– زخم معده – اختلالات گوارشی

درمان به چه صورت است؟

توصیه ای که بهترین متخصص گوارش به شما دارد انجام آزمایشات لازم قبل از بارداری است، کنترل هورمون تیروئید در دوران بارداری از مهم ترین مسائلی است که باید مد نظر قرار بگیرد، مادران باردار با مصرف میزان کافی ید می‌تواند از کم کاری تیروئید و گواتر در نوزادان خود پیشگیری نمایند. علاوه بر آن، مادران مبتلا به کم کاری تیروئید باید تحت کنترل باشند، در غیر این صورت جنین ممکن است دچار مشکلات عصبی شود.

همچنین ممکن است مصرف داروهای خاصی مانند آمیودارون، پروپیل تیواوراسیل، متی‌مازول و ید رادیواکتیو در دوران بارداریT باعث ایجاد کم کاری تیروئید و گواتر در نوزادان ‌شود.

درمان تیروئید به نوع اختلال بستگی دارد. در صورتی که فرد دچار پرکاری تیروئید باشد، معمولاً ابتدا داروهای ضدتیروئیدی مثل متیمازول تجویز می‌شود که به کاهش تولید هورمون کمک می‌کند. اگر این داروها جواب ندهند، از یود رادیواکتیو استفاده می‌شود که غده را از بین می‌برد و معمولاً به کم‌کاری تیروئید منجر می‌شود. در موارد خاص مانند گواتر بزرگ یا سرطان مشکوک، جراحی گزینه‌ای است که ممکن است انجام شود.

درمان اصلی کم‌کاری تیروئید، مصرف مادام‌العمر لووتیروکسین است که به جای هورمون طبیعی تیروئید عمل می‌کند. این دارو باید ناشتا و قبل از صبحانه مصرف شود و دوز آن بر اساس نتایج آزمایش TSH تعیین می‌شود.

وقتی صحبت از گواتر و ندول‌های تیروئید می‌شود، اگر این موارد خوش‌خیم باشند، فقط باید تحت نظر قرار بگیرند. اما اگر به نظر مشکوک بیایند، ممکن است نیاز به بیوپسی یا جراحی داشته باشیم. در هر حال، پیگیری منظم با آزمایش خون و معاینه ضروری است تا مطمئن شویم که درمان به درستی انجام می‌شود.

بیشتر بدانید: چه زمانی باید به دکتر گوارش مراجعه کنیم؟

سوالات متداول