ممکن است برخی از فعالیت های گوارشی و یا مصرف برخی از مواد غذایی باعث تجمع گاز در معده و روده شود که در نهایت با دل درد و یا احساس ناراحتی برای فرد همراه خواهد شد. نفخ شکم در واقع جمع شدن گاز در دستگاه گوارش است که یک امر طبیعی می باشد. این گاز ممکن است در اثر بلعیدن هوا هنگام خوردن یا نوشیدن ایجاد شود و یا اینکه به دلایل دیگر اکسیژن و نیتروژن در دستگاه گوارش جمع شده و اتفاق بیافتد. در این مطلب در رابطه با علل بروز نفخ شکم صحبت خواهیم کرد.
بد نیست بدانید که نفخ یک فرآیند بیولوژیکی در بدن است که حاصل تجمع گاز در دستگاه گوارش خواهد بود. نفخ می‌تواند به ناراحتی شکمی و با درد و بی قراری همراه باشد. نفخ شکم ناپایدار بوده و در هر صورت باید درمان و یا از بین برده شود، برخی ممکن است که علل بزرگی شکم که ناشی از وجود چربی جدار شکم، تجمع مایع داخل شکم و تومورهای شکمی را با نفخ دائمی اشتباه بگیرند اما بهتر است که برای بررسی این موضوع و دریافت پاسخ قطعی در این رابطه با بهترین متخصص گوارش تهران مشورت نمایید. می‌کنند.همچنین هنگامی که بدن غذا را هضم می کند، گازهای هضم کننده ای مانند هیدروژن، متان و دی اکسید کربن در بدن جمع می شوند. که در هر دو مورد نفخ ایجاد می شود.
چرا شکم نفخ می کند ؟
نفخ شکم نگران کننده نیست و در واقع در بیماری های گوارشی مشکل بسیار رایجی است. مکانیزم بدن افراد به طور طبیعی به گونه ای است که دستگاه گوارش ، با روالی کاملا طبیعی در خود گاز جمع می کند. بیشتر افراد حدود 10 بار در روز گاز بدن را تخلیه می خواهند کرد.
توضیحات دکتر رکسانا عباسی متخصص گوارش و داخلی در رابطه با نفخ شکم و علل بروز آن را در ویدئو ارائه شده ملاحظه می فرمایید.
دفع گاز از بدن در صورتی که بیش از اندازه باشد نگران کننده است و تجمع آن نیز حاکی از داشتن مشکل گوارشی خواهد بود که نیاز به بررسی خواهد داشت. اما اگر به طور مرتب از بدن باد خارج می کنید، ممکن است دچار نفخ بیش از حد شده باشید و فورا باید توسط متخصص گوارش علت را جویا شوید. سیستم بدن به گونه ایست که با مصرف غذا و مایعات گاز وارد معده می‌شود. گاهی نیز داخل دستگاه گوارش در اثر هضم غذا گاز تولید شده و فرد دچار نفخ می گردد. در حالت عادی دفع ۱۵ تا ۲۰ مرتبه گاز در شبانه روز طبیعی است اما همانطور که اشاره شد، افرادی که دفع گاز در آنها بیشتر از معمول است یا از بوی نامطبوع آن شکایت دارند؛ در چنین حالتی باید بررسی دقیق تری نسبت به وضعیت خود داشته باشند. البته این خروج گاز به وضعیت فرد پس از غذا بستگی دارد. آنها که بلافاصله بعد از صرف غذا می‌خوابند، مقدار بیشتری گاز وارد روده‌هایشان می‌شود.
این گاز در مواردی آزار دهنده خواهد بود که سیستم گوارشی را دچار اختلال در عملکرد بنماید، این ماده در سیستم گوارش ما به طور عمده از نیتروژن و اکسیژن تشکیل شده است. اما هنگام هضم غذا، گاز به شکل هیدروژن، متان و دی‌اکسیدکربن آزاد می‌شود. عمده گاز بلع شده بعد از غذا خوردن به صورت آروغ زدن از معده خارج می‌شود؛ تنها بخش کمی از آن وارد روده می‌شود.
چه افرادی به نفخ شکم مبتلا می شوند ؟
ممکن است ابتلا به برخی از بیماری‌های درگیرکننده دستگاه گوارش نفخ شکم ایجاد شود که برخی از علل نفخ عبارت‌اند از:
- افراد مبتلا به استرس و اضطراب
- افرادی که سیگار و دخانیات مصرف می کنند
- کسانی که دائما در حال جویدن آدامس هستند
- کسانی که بدون جویدن مناسب و به سرعت غذا میخورند
- و کسانی که حین غذا خوردن صحبت می‌کنند
- افرادی که مصرف نوشیدنی گازدار همراه غذا دارند
- سایر موارد دیگر…
بهتر است اگر سیگار و قلیان مصرف میکنید از تاثیرات دخانیات بر گوارش نیز آگاهی داشته باشید.
بلع هوا
ممکن است در اثر خوردن و آشامیدن بلع هوا صورت بگیرد که امری کاملا طبیعی است، به طور معمول، فقط مقدار کمی هوا از طریق بلع وارد بدن خواهد شد. اگر غالباً هوای بیشتری را می‌بلعید ، ممکن است متوجه شوید که نفخ شکم بیش از حد را تجربه می کنید. دلایلی که ممکن است هوا بیش از حد معمول را وارد بدن کنید، عبارتند از:
- جویدن آدامس
- سیگار کشیدن
- مکیدن اشیاء
- نوشیدن نوشابه های گازدار
- سریع غذا خوردن
رژیم غذایی نادرست
خوردن غذاهای نفاخ و پیروی از رژیم های غذایی که دارای مقدار زیادی لوبیا، کلم، کلم بروکلی، کشمش، عدس، آلوها، سیب هستند نیز تولید گاز روده و معده را افزایش می دهد . همچنین مصرف غذاهای پر فروکتوز یا سوربیتول، مانند آب میوه نفخ را افزایش می دهند، زیرا این غذاها مدت زیادی را برای هضم شدن نیاز دارند و موجب تولید بوی نامطبوع نیز می شوند. همچنین، بعضی از غذاها در بدن نمی توانند کاملاً جذب شوند. این بدان معنی است که آنها از روده کوچک به روده بزرگ منتقل می شوند بدون اینکه به طور کامل هضم شوند. روده بزرگ حاوی مقدار زیادی باکتری است که مواد غذایی را تجزیه می کنند و با انجام این کار، مقدار زیادی گاز آزاد می کنند. تولید این گاز باعث ایجاد نفخ می شود.
مبتلا بودن به بیماری های دیگر
اگر با وجود رعایت رژیم غذایی صحیح و سالم و البته پیروی کردن از دستورات صحیح پزشکی برای مصرف مواد غذایی ، همچنان دچار نفخ شکم هستید ممکن است به بیماری خاصی مبتلا باشید که بروز آن باعث ایجاد این بیماری نیز گردیده است. شرایط بالقوه نفخ شکم از شرایط موقتی تا مشکلات گوارشی متغیر است. برخی از این شرایط و بیماری هایی که باعث نفخ شکم می شوند عبارتند از:
- یبوست
- گاستروانتریت
- عدم تحمل مواد غذایی ، مانند عدم تحمل لاکتوز
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
- بیماری کرون
- بیماری سلیاک
- دیابت
- اختلالات اشتها
- کولیت اولسراتیو
- سندرم دامپینگ
- بیماری ریفلاکس معده به دستگاه گوارش (GERD)
- پانکراتیت خود ایمنی
- زخم معده
روش های پیشگیری از نفخ شکم
بخش دوم توضیحات دکتر رکسانا عباسی متخصص گوارش و داخلی در رابطه با نفخ شکم و علل بروز آن را در ویدئو ارائه شده ملاحظه می فرمایید.
امروزه راهکارهای بسیاری وجود دارد که به کنترل و کاهش میزان نفخ شکم کمک می کند برخی از آن ها شامل موارد زیر است:
- اصلاح رژیم غذایی : اگر رژیم غذایی شما حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات بوده که هضم آن دشوار است، سعی کنید آن را با مواد خوراکی دیگری جایگزین کنید. کربوهیدرات هایی مانند سیب زمینی، برنج و موز که هضم آن آسان تر است ، جایگزین های خوبی هستند.
- رعایت وعده های غذایی با حجم کم : سعی کنید به جای سه وعده بزرگتر، روزانه حدود پنج تا شش وعده غذایی کوچک میل کنید تا به روند هضم شما کمک کند.
- جویدن صحیح و به اندازه غذا : از انجام هر کاری که ممکن است مقدار هوای بلعیده شده را افزایش دهد، خودداری کنید. اطمینان حاصل کنید که غذاها به طور کامل جویده می شوند و از جویدن آدامس یا سیگار کشیدن اجتناب نمایید.
- داشتن تمرینات ورزشی : ورزش به هضم غذا کمک می کند و می تواند از نفخ شکم جلوگیری نماید.
- مصرف پروبیوتیک ها : مصرف این مواد به هضم و کاهش گاز کمک می کند.
- استفاده از پد زغال : قرار دادن پد زغال در لباس می تواند گاز اضافی را جذب کند.
در چه صورت به پزشک مراجعه کنیم ؟
اگر دچار نفخ بی دلیل می شوید،و یا علائم زیر به همراه این مشکل ایجاد می شوند، باید به پزشک مراجعه کنید:
- تورم شکم
- درد شکم
- گاز پایدار و شدید
- استفراغ
- اسهال
- یبوست
- کاهش وزن غیرقابل توجیه
- سوزش قلب
- خون در مدفوع