سنگ کیسه صفرا رسوبات سخت شده مایع گوارشی هستند که می توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند. کیسه صفرا یک اندام کوچک گلابی شکل در سمت راست شکم، درست زیر کبد شماست. کیسه صفرا مایع گوارشی به نام صفرا را در خود نگه می دارد که در روده کوچک شما ترشح می شود.
اندازه سنگ های صفرا از کوچکی یک دانه شن تا بزرگی یک توپ گلف متغیر است. در برخی از افراد، فقط یک سنگ کیسه صفرا ایجاد می شود، در حالی که برخی دیگر به طور همزمان چندین سنگ صفراوی ایجاد می کنند.
افرادی که علائم سنگ کیسه صفرا را تجربه می کنند معمولاً به جراحی برداشتن کیسه صفرا نیاز دارند. انواعی از سنگ صفرا که هیچ علامت و نشانه ای ایجاد نمی کنند معمولاً نیازی به درمان ندارند.
علائم سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا ممکن است هیچ علائمی ایجاد نکند. درد شکم در قسمت بالا و سمت راست که معمولا پس از مصرف غذاهای چرب و سنگین بروز می کند، و گاهی با تهوع همراه است می تواند نشانه وجود سنگ کیسه صفرا باشد. اگر سنگ کیسه صفرا در مجرا قرار بگیرد و باعث انسداد شود، علائم و نشانه‌های ناشی از آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد ناگهانی در سمت راست بالای شکم
- درد ناگهانی در مرکز شکم، درست زیر استخوان سینه
- کمردرد بین تیغه های شانه
- درد در شانه راست
- حالت تهوع یا استفراغ
درد سنگ کیسه صفرا ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
بیشتر بخوانید: بیماری های رایج کیسه صفرا
علت ایجاد سنگ کیسه صفرا
مشخص نیست چه چیزی باعث تشکیل سنگ کیسه صفرا می شود. طبق نظر پزشکان، سنگ کیسه صفرا ممکن است زمانی ایجاد شود که:
- صفرای شما حاوی کلسترول بیش از حد است: به طور معمول، صفرا حاوی مواد شیمیایی کافی برای حل کردن کلسترول دفع شده توسط کبد است. اما اگر کبد شما بیش از مقداری که صفرا می تواند حل شود کلسترول دفع کند، کلسترول اضافی ممکن است به کریستال و در نهایت به سنگ تبدیل شود.
- صفرای شما حاوی مقدار بیش از حد بیلی روبین است: بیلی روبین یک ماده شیمیایی است که وقتی بدن شما گلبول های قرمز را تجزیه می کند، تولید می شود. برخی شرایط باعث می شود کبد شما بیش از حد بیلی روبین تولید کند، از جمله سیروز کبدی، عفونت مجاری صفراوی و برخی اختلالات خونی. بیلی روبین اضافی به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک می کند.
- کیسه صفرا شما به درستی تخلیه نمی شود: اگر کیسه صفرا به طور کامل یا اغلب به اندازه کافی خالی نشود، صفرا ممکن است بسیار غلیظ شود و در نتیجه سنگ صفرا ایجاد شود.
انواع سنگ صفرا
انواع سنگ کیسه صفرا که می توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند عبارتند از:
- سنگ های صفراوی کلسترولی: رایج ترین نوع سنگ کیسه صفرا که سنگ کیسه صفرا کلسترولی نامیده می شود، و اغلب به رنگ زرد به نظر می رسد. این سنگ های صفراوی عمدتاً از کلسترول حل نشده تشکیل شده اند، اما ممکن است حاوی اجزای دیگری نیز باشند.
- سنگ کیسه صفرا رنگدانه ای: این سنگ‌های قهوه‌ای تیره یا سیاه زمانی تشکیل می‌شوند که صفرا حاوی مقدار زیادی بیلی روبین باشد.
عوامل هشدار دهنده
- سن 40 سال یا بیشتر
- اضافه وزن یا چاقی
- بی تحرکی
- باردار بودن
- رژیم غذایی پر چرب
- رژیم غذایی حاوی کلسترول بالا
- عدم وجود فیبر در رژیم غذایی داشتن سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا
- ابتلا به دیابت
- داشتن برخی اختلالات خونی مانند کم خونی داسی شکل یا لوسمی
- کاهش وزن بسیار سریع
- مصرف داروهای حاوی استروژن، مانند داروهای ضد بارداری خوراکی یا داروهای هورمون درمانی
- ابتلا به بیماری کبدی
بیشتر بخوانید: نارسایی کبد چیست و چه علائمی دارد؟
درمان سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا با توجه به تشخیص و صلاح دید پزشک درمان می شود. بطور کل، دو راهکار اصلی برای درمان سنگ صفرا وجود دارد:
درمان دارویی
در بسیاری از مواقع سنگ کیسه صفرا با دارو بهبود پیدا می کند. دارو درمانی به مرو زمان سنگ کیسه صفرا را بهبود می دهد و معمولا پس از قطع دارو، سنگ صفرا مجددا باز میگردد.
جراحی باز
جراحی باز زمانی انجام می شود که سنگ کیسه صفرا با دارو درمان نشود. در این طی این جراحی، پزشک با ایجاد برش، سنگ کیسه صفرا را خارج می کند.
پیشگیری از سنگ کیسه صفرا
وعده های غذایی را حذف نکنید. حذف وعده های غذایی و یا روزه گرفتن می تواند ریسک ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد. سعی کنید به برنامه تغذیه خود پایبند بمانید.
اگر تمایل دارید وزن خود را کاهش دهید، سعی کنید به مرور این کار را انجام دهید. کاهش وزن سریع می تواند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد. کاهش 0.5 تا 1 کیلوگرم در هفته می تواند مقدار مناسبی باشد.
از غذاهای پر فیبر بیشتر استفاده کنید. غذاهای غنی از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید. انجیر، نخود فرنگی، شلغم، نخود، لپه، عدس و تخم کتان از جمله خوراکی های سرشار از فیبر هستند.
وزن خود را کنترل کنید. چاقی و اضافه وزن خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش می دهد. با کاهش کالری دریافتی و افزایش میزان فعالیت بدنی، برای رسیدن به وزن سالم تلاش کنید. هنگامی که به وزن مناسبی رسیدید، با ادامه رژیم غذایی سالم و ادامه ورزش، سعی کنید وزن خود را ثابت نگه دارید.