بیماری سلیاک یک بیماری خودایمنی جدی است که به دلیل وجود زمینه ژنتیکی رخ می دهد و در طی این بیماری مصرف گلوتن منجر به آسیب در روده کوچک می شود. تخمین زده می شود که از هر 100 نفر در سراسر جهان 1 نفر به این بیماری مبتلا است.
سلیاک چیست؟
گلوتن پروتئینی است که در غذاهای تهیه شده با گندم، جو، چاودار و تریتیکاله یافت می شود. این ترکیبت همچنین در جو دوسری که در کارخانه‌های فرآوری می شود نیز بافت می شود. گلوتن حتی در برخی داروها، ویتامین ها و رژ لب ها نیز به کار گرفته می شود. بیماری سیالیک که به عنوان عدم تحمل گلوتن نیز شناخته می شود، با مصرف گلوتن علائم خود را بروز می دهد. برخی افراد ممکن است به سیالیک مبتلا نباشند، اما نسبت به گلوتن حساسیت نشان دهند؛ در حالی که این حساسیت در افراد مبتلا به سیالیک، ناشی از یک اختلال خود ایمنی است.
در بیماری سلیاک، روده کوچک تحت تاثیر قرار می گیرد. پاسخ ایمنی به گلوتن باعث ایجاد سمومی می شود که پرزهای روده را از بین می برند. پرزها برآمدگی های انگشت مانندی در داخل روده کوچک هستند. هنگامی که پرزها آسیب می بینند، بدن قادر به جذب مواد مغذی از غذا نیست. این اختلال می تواند منجر به سوء تغذیه و سایر عوارض جدی، از جمله آسیب دائمی روده شود.
افراد مبتلا به بیماری سلیاک باید تمام اشکال گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنند. این محدودیت غذایی شامل انواع نان، کیک ها، آبجو و غذاهایی است که ممکن است از گلوتن به عنوان یک ماده تثبیت کننده در آنها استفاده شود
علائم بیماری سیالیک
علائم بیماری سلیاک معمولاً روده ها و دستگاه گوارش را درگیر می کند، اما می تواند سایر قسمت های بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد. علائم این بیماری معمولا در کودکان و بزرگسالان متفاوت است.
علائم بیماری سلیاک در کودکان
کودکان مبتلا به سلیاک ممکن است احساس خستگی و تحریک پذیری داشته باشند. همچنین ممکن است از نظر جثه کوچکتر از حد طبیعی باشند و بلوغ تاخیری داشته باشند. سایر علائم رایج در کودکان عبارت است از:
- کاهش وزن
- استفراغ
- نفخ شکم
- درد شکم
- اسهال یا یبوست مداوم
علائم بیماری سلیاک در بزرگسالان
بزرگسالان مبتلا به سلیاک ممکن است علائم گوارشی را تجربه کنند. با این حال، در بیشتر موارد، علائم سایر نواحی بدن را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نارسایی کمبود آهن
- درد و سفتی مفاصل
- استخوان های ضعیف و شکننده
- خستگی
- تشنج
- اختلالات پوستی
- بی حسی و گزگز در دست ها و پاها
- تغییر رنگ یا از بین رفتن مینای دندان
- زخم های رنگ پریده در داخل دهان
- دوره های قاعدگی نامنظم
- ناباروری و سقط جنین
چه کسانی مستعد بیماری سلیاک هستند؟
زمینه بیماری سلیاک به خانواده مربوط می شود. اگر والدین یا خواهر و برادر فرد به این بیماری مبتلا باشند، احتمال ابتلا به بیماری سلیاک در آن فرد ۱ در ۲۲ است.
افراد مبتلا به سایر بیماری های خودایمنی و برخی اختلالات ژنتیکی نیز بیشتر در معرض ابتلا به بیماری سلیاک هستند. برخی از بیماری های مرتبط با بیماری سلیاک عبارت است از:
- لوپوس
- روماتیسم مفصلی
- دیابت نوع 1
- بیماری تیرویید
- بیماری خود ایمنی کبد
- بیماری آدیسون
- سندرم شوگرن
- سندرم داون
- سندرم ترنر
- عدم تحمل لاکتوز
- سرطان روده
- لنفوم روده
نحوه تشخیص بیماری سلیاک
تشخیص سلیاک با معاینه فیزیکی و بررسی تاریخچه پزشکی فرد شروع می شود. پزشکان همچنین آزمایش‌های مختلفی را برای کمک به تأیید بیماری انجام می دهند. افراد مبتلا به بیماری سلیاک اغلب دارای سطوح بالایی از برخی انواع آنتی بادی هستند و این امر را می توان با آزمایش خون تشخیص داد. تست‌ها زمانی قابل اعتماد هستند که در حالی که گلوتن هنوز در رژیم غذایی است انجام شوند. آندوسکوپی نیز یکی دیگر از روش های تشخیص بیماری سلیاک است.
درمان بیماری سلیاک
تنها راه درمان بیماری سلیاک حذف دائمی گلوتن از رژیم غذایی است. این به پرزهای روده اجازه می دهد تا بهبود یابد و شروع به جذب مواد مغذی به درستی کند. پزشک به شما یاد می دهد که چگونه از مصرف گلوتن در حین پیروی از یک رژیم غذایی مغذی و سالم اجتناب کنید. آنها همچنین به شما دستورالعمل هایی در مورد نحوه خواندن برچسب های مواد غذایی و محصولات می دهند تا بتوانید مواد حاوی گلوتن را شناسایی کنید.
علائم ممکن است طی چند روز پس از حذف گلوتن از رژیم غذایی بهبود یابد. با این حال، تا زمانی که تشخیص داده نشود، نباید خوردن گلوتن را متوقف کنید. حذف گلوتن پیش از موعد ممکن است با نتایج آزمایش تداخل داشته باشد و منجر به تشخیص نادرست شود.
عوارض بیماری سلیاک
با بررسی بیماری سلیاک و راه های درمان آن مشخص می شود، که این بیماری مانند سایر بیماری ها دارای عوارضی می باشد. عوارض بیماری سلیاک عبارتند از:
- ریزش شدید مو
- مبتلا شدن به پوکی استخوان
- بروز نازایی و همچنین سقط جنین
- به وجود آمدن کم خونی های شدید
- بروز سرطان روده ی کوچک و لنفوم روده
- کمبود انواع ویتامین ها و مواد معدنی مفید در بدن
- به وجود آمدن مشکلات عصبی و بروز بیماری هایی همچون میگرن و صرع
- کم خونی شدید و فقر آهن
- پوکی استخوان ودردهای مفصلی
- بروز اشکال در باروری از جمله نازایی و سقط جنین
- کمبود ویتامین و مواد معدنی
- بدخیمی های دستگاه گوارش
- میگرن،حمله های صرعی،زوال عقل
- سرطان مری و روده کوچک و لنفوم روده
- عدم تحمل لاکتوز
- ریزش مو
- نوروپاتی (گیجی و ناتوانی در راه رفتن)
رژیم غذایی بیماری سلیاک
حفظ یک رژیم غذایی بدون گلوتن آسان نیست. خوشبختانه، بسیاری از شرکت‌ها در حال حاضر محصولات بدون گلوتن تولید می‌کنند که می‌توان آنها را در فروشگاه‌های مواد غذایی مختلف و فروشگاه‌های تخصصی مواد غذایی یافت. برچسب روی این محصولات حاوی «بدون گلوتن» است.
اگر به بیماری سلیاک مبتلا هستید، مهم است که بدانید کدام غذاها بی خطر هستند. در اینجا مجموعه ای از دستورالعمل های غذایی آورده شده است که می تواند به شما کمک کند تعیین کنید چه چیزی بخورید و از چه چیزی اجتناب کنید.
از مواد زیر اجتناب کنید:
گندم
جو
تریتیکاله
بلغور
موارد زیر در در صورت فاقد گلوتن بودن مصرف کنید:
آبجو
نان
کیک
آب نبات
غلات
بیسکویت ها
سس
جو دو سر
پاستا
سوسیس و کالباس
غذاهای مفید و قابل استفاده:
گوشت تازه، ماهی و مرغ
میوه
اکثر لبنیات
سبزیجاتی مانند نخود، سیب زمینی و ذرت
برنج، لوبیا و عدس
کلام آخر
بیماری سلیاک جز بیماری های شایع خود ایمنی می باشد. بنابراین لازم است که با بیماری سلیاک و راه های درمان آن به طور کامل آشنا شوید، تا عوارض خطرناکی ایجاد نگردد. بنابراین با داشتن یک رژیم غذایی سالم و بدون گلوتن می توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد، و همچنین باعث تسریع در بهبود بیماری شد. در صورت مشاهده ی علائم این بیماری توصیه می گردد، هر چه سریع تر به پزشک متخصص مراجعه کنید.