فلج شدن مری یکی از بیماری های نادر است که در واقع ناشی از یک اختلال نادر ایجاد می شود، آشالازی عبور غذا و مایعات از لوله بلع به معده را دشوار کرده و باعث می شود که به اعصاب مری آسیب جدی وارد شود.این بیماری در پی آسیب های وارد شده به مری ایجاد می شود که در نهایت با فلج کردن آن ادامه فعالیت های صحیح را دچار اختلال می نماید. در صورت ابتلا به آشالازی، مری به مرور زمان فلج و گشاد می‌شود و توانایی فشار دادن غذا به داخل معده را نخواهد داشت. در این مطلب سعی داریم شما را با این بیماری عجیب آشنا کرده و روش هایی برای کنترل یا درمان آن معرفی نماییم.
✅تایید شده توسط دکتر رکسانا عباسی
فهرست محتوا
بیماری آشالازی چیست و چرا بوجود می‌آید؟
در اختلال آشالازی مری نمیتواند غذای وارد شده را به معده منتقل کند، انتقال مواد غذایی و مایعات به داخل معده به سختی انجام می شود و لوله عضلانی که در این محل قرار دارد دچار تضعیف عملکرد خواهد شد.در محلی که مری شما به معده متصل می شود،یک حلقه از عضله، به نام اسفنکتر تحتانی مری (LES) وجود دارد که در اثر آسیب های عصبی و ابتلا به آشالازی این عضله دیگر شل نمی شود و توانایی عبور غذا به معده را نخواهد داشت.در حالت عادی اسفنکتر تحتانی مری در زمان عبور غذا به معده شل شده و مسیر عبور غذا را تسهیل می نماید.
در زمان ابتلا به بیماری آشالازی عضلات مری انسان به طور طبیعی منقبض و شل نمی‌شوند عبت این عراضه هنوز مشخص نیست اما برخی از تحقیقات و نظریه ها نشان می دهد که این بیماری در واقع یک اختلال خودایمنی است که توسط ویروس ها ایجاد می شود. در واقع سیستم ایمنی بدن فرد به سلول‌های عصبی که در لایه‌های عضلانی دیواره مری و در عضله اسفنکتر است، حمله می‌کند و در نهایت عضلات ناحیه مری برای کنترل و دفاع از خود منقبض شده و روند معمول را دچار خلل می نمایند.
این اتفاق باعث می شود که عضله اسفنکتر بیش از اندازه منقبض شده و راهی برای عبور مواد غذایی به معده وجود نداشته باشد به حدی که حتی عبور مایعات هم سخت و دشوار خواهد شد. البته برخی از پزشکان علت بروز این بیماری را مواردی مانند ژنتیک و یا مشکلات ارثی برشمرده اند. اما همچنان دلیل محکم و قاطعی برای بروز آن وجود ندارد.
بیشتر بدانید: چه زمانی باید به دکتر گوارش مراجعه کنیم؟
چه افرادی دچار آشالازی می شوند؟
این بیماری معمولا در افرادی با سنین بالاتر دیده می شود و میزان شیوع آن در افراد مسن بیشتر از جوانان است اما به طور کلی میانگین ابتلای افراد به آن بین ۲۵ تا ۶۰ سال است . البته آشالازی در کودکان نیز ممکن است رخ دهد و در بین کودکان زیر ۱۶ سال، تقریبا حدود ۵٪ از آن ها ممکن است که دچار این عارضه شده و از عوارض آن رنج ببرند.
علائم این بیماری چیست؟
آشالازی دارای علائمی است که به آهستگی پیشرفت می کند و تا چند ماه یا چند سال ادامه می یابد. به طور کلی افرادی که به آن مبتلا هستند دچار مشکلات زیر خواهند بود:
- داشتن مشکل در بلع یا دیسفاژی (شایع‌ترین علامت اولیه)
- استفراغ یا برگرداندن غذای هضم نشده
- احساس درد شدید در ناحیه قفسه سینه
- سوزش سردل
- کاهش وزن بدون رژیم غذایی و یا اختیار فردی
- سو تغذیه
- سکسکه و باد گلو زیاد و مزمن
بیشتر بدانید: چرا به سوء هاضمه دچار می‌شویم؟
عوارض و راه‌های تشخیص
همانطور که بیان شد بیماری آشالازی باعث می‌شود که غذا به مری برگردد و سپس با تحت تاثیر قرار دادن نای که در واقع لوله تنفس است، عوارضی را به وجود می‌آورد. این بیماری که درد و ناراحتی بسیاری را برای فرد مبتلا ایجاد می کند عوارضی زیر را نیز در پی دارد:
- پنومونی (سینه پهلو)
- عفونت‌های ریوی
- سرطان مری
People don’t typically die because of achalasia. Although it tends to be a lifelong condition, with symptom management, you can avoid the most serious complications of achalasia, such as aspiration, choking and malnutrition.
افراد معمولا به دلیل آشالازی جان خود را از دست نمی‌دهند. اگرچه این بیماری معمولا مادام‌العمر است، اما با مدیریت علائم، می‌توانید از جدی‌ترین عوارض آشالازی، مانند آسپیراسیون، خفگی و سوء تغذیه، جلوگیری کنید.
از روش های تشخیص بیماری آشالازی می توان به موارد زیر اشاره نمود :
بلع باریم
انجام این آزمایش با مصرف مایعات مخصوص آزمایشگاهی انجام می شود و بیمار یک داروی باریم یا مایع شکل را میخورد و با استفاده از اشعه ایکس و به کمک این مایع ،حرکت آن از طریق مری بررسی و مورد ارزیابی قرار می گیرد. مواردی مانند باریک شده مری در این آزمایش مشخص می شود که می تواند در تشخیص تاثیر گذار باشد.
آندوسکوپی فوقانی
آندوسکوپی از یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر که مجهز به یک لوله بسیار کوچک است برای بررسی اعضای داخلی بدن و دستگاه گوارش مورد استفاده قرار می گیرد.آندوسکوپی از مری عبور کرده و امکان مشاهده و بررسی را برای بهترین متخصص گوارش فراهم می سازد.
مانومتری
این آزمایش دقیق بوده و در واقع توانایی و قدرت عضلات مری را مورد بررسی قرار می دهد . در این آزمایش انقباضات عضلانی مری و شل شدن اسفنکتر مورد بررسی قرار می گیرد. عدم آرامش عضله اسفنکتر در پاسخ به بلع و عدم انقباضات عضلانی در امتداد دیواره‌های مری، نتیجه مثبت آشالازی است.
بیشتر بدانید: هزینه آندوسکوپی در سال 1404 چقدر است؟
آشالازی چگونه درمان می‌شود؟
درمان هایی که برای بیماری آشالازی در نظر گرفته می شود با شل شدن اسفنکتر تحتانی مری همراه است و یا در این جهت تلاش می کند. البته شرایط بیمار هم برای پزشک و متخصص گوارش حائز اهمیت است و باید با توجه به علائم و نشانه ها و شدت بیماری درمان مورد نیاز مد نظر قرار بگیرد. از روش های درمان برای بیماری آشالازی موارد زیر توصیه می شود:
جراحی با حداقل تهاجم
جراحی مری باید با کمترین میزان عوارض و آسیب همراه باشد و جراح باید دقت و مهارت ویژه ای برای عمل جراحی کم تهاجم در اختیار داشته باشد،جراحی مورد استفاده در درمان آشالازی، ازوفاگومیوتومی لاپاراسکوپی یا میوتومی لاپاراسکوپی هلر است که توسط دستگاه بسیار حساس و کوچکی مانند تلسکوپ انجام می شود . این دستگاه که آندوسکوپ نام دارد و روش آن نیز آندوسکوپی نامیده می شود ، امکان مشاهده دقیق مری را فراهم کرده و کمک می کند که جراحی این ناحیه با سهولت بیشتری انجام شود. در این عمل فیبرهای عضلانی اسفنکتر تحتانی بریده می‌شوند. افزودن روش دیگری به نام فوندوپلیکیشن، به شما کمک می‌کند تا از ریفلاکس معده جلوگیری شود.
بالون زدن
این روش که در واقع کمک می کند که به صورت فیزیکی عضله و یا لوله اسفنکتر گشاد تر شود یک عمل غیر جراحی برای درمان آشالازی محسوب می شود. طی این عمل یک بالون مخصوص از طریق عضله اسفنکتر وارد می‌شود و سپس باد می‌شود که انعطاف پذیری مری را بالاتر برده و کمک می کند تا غذا راحت تر وارد معده شود.معمولا این روش درمانی جزو اولین پیشنهادهای جراح و یا متخصص گوارش است که برای بیماران توصیه می شود. متخصص گوارش همچنین درمان سرطان معده و درمان سرطان روده را نیز انجام خواهد داد.
دارو درمانی
داروهایی برای کنترل و درمان این بیماری وجود دارد که می توان به بوتاکس پروتئینی اشاره نمود، بله درست است این همان بوتاکس است که در زیبایی صورت از آن استفاده می شود. بوتاکس باعث می شود که عضلات اسپاستیک شل شده و انقباضات آن برطرف شود.
سایر درمان‌های دارویی شامل نیفدیپین یا ایزوسوربید است. این داروها با کاهش فشار عضله اسفنکتر، عضلات مری را شل می‌کنند.
بیشتر بدانید: چرا انتخاب فوق تخصص گوارش حاذق اهمیت حیاتی دارد؟
سوالات متداول
آشالازی یعنی مری من قاطی کرده و غذا رو پخش نمیکنه؟
بله، در آشالازی عضلات پایینی مری (سُفتی مری) نمیتونن شل شن، غذا تو مری گیر میکنه و باعث سوءهاضم، سرفه یا احساس سنگینی تو قفسهی سینه میشه.
چرا با اینکه غذا رو قورت میدم، حس میکنم جایی گیر کرده و پایین نمیره؟
این یکی از علائم شایع آشالازیه؛ چون دریچهی مری-معده (سُفتی مری) نمیتونه باز بشه، غذا تو مری مونده و حس گرفتگی رو ایجاد میکنه.
چطور بفهمم مشکل بلع من آشالازی هست یا یه دردسر دیگه؟
اگر عوارض مثل دلدرد شدید بعد از خوردن، تُرش کردن بدون اسیاب کردن غذا، یا کاهش وزن بدون علت دارین، بهتره تست بلوغ مری (مانند منوساپوگرافی با باریم) انجام بدین.
برای درمان آشالازی باید کدوم راه بیدرد و سریعتر رو انتخاب کنم؟
روشهای غیرجراحی مثل باد کردن سفتی مری (بالون دیلاتاسیون) یا آمپولهای آتروپین بهصورت سرپایی و با درد کم درماني فوري ارائه میدن.