سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) یکی از شایع‌ترین اختلالات گوارشی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با آن مواجه هستند. این بیماری بر کیفیت زندگی افراد تأثیر می‌گذارد، پس تشخیص به موقع و درمان مناسب میتواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند و زندگی روزمره بیماران را بهبود بخشد. در این مقاله، به بررسی علائم، نشانه‌ها، نحوه پیشگیری و درمان این بیماری می‌پردازیم.
✅تایید شده توسط دکتر رکسانا عباسی
فهرست محتوا
چرا توجه به سندروم روده تحریک پذیر اهمیت دارد؟
توجه به سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) اهمیت ویژه‌ای دارد، چرا که این اختلال گوارشی در جهان شیوع بالایی دارد و افراد زیادی را تحت تاثیر خود قرار داده است. علائم این بیماری آزاردهنده است و بر کیفیت زندگی افراد تاثیر بالایی دارد.
این بیماری حتی میتواند پیامدهای روانی مانند افزایش اضطراب و افسردگی را نیز به همراه داشته باشد. علاوه بر این، سندروم روده تحریک‌پذیر هزینه‌های درمانی بالایی دارد! به خاطر این دلایل، تشخیص زودهنگام و درمان آن اهمیت فراوانی دارد و به بهبود سلامت افراد جامعه کمک می‌کند.
علل و عوامل خطر IBS را بشناسید
سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) یه بیماریه که هنوز دانشمندا نمی‌دونن دقیقاً چرا پیش میاد، ولی چندتا عامل مشکوک شناسایی کردن که عبارتند از:
مشکلات حرکتی روده
روده‌ها مثل یه لوله بلند هستن که با انقباضات ریتمیک، غذا رو به جلو هل می‌دن. این حرکت باید هماهنگ و منظم باشه. سیستم عصبی روده (که بهش مغز دوم بدن میگن) ممکنه پیام‌های اشتباه بفرسته و باعث این حرکات غیرطبیعی بشه.
حساسیت بیش از حد روده
تصور کن روده‌ت مثل یه آلارم حساس باشه که برای کوچکترین صدا هم زنگ بزنه. گیرنده‌های درد توی دیواره روده خیلی فعال میشن. حتی مقدار کمی گاز یا کشیدگی رو مثل درد شدید احساس می‌کنن. همین مقدار گاز که توی آدم عادی احساس نمیشه، توی تو درد شدید ایجاد می‌کنه.
استرس و اضطراب
ارتباط مغز و روده خیلی عمیق‌تر از چیزیه که فکرش رو می‌کردیم. وقتی استرس داری، مغزت هورمون‌هایی مثل کورتیزول آزاد می‌کنه، این هورمون‌ها مستقیم روی روده تأثیر می‌ذارن و حرکت روده تغییر می‌کنه (تند یا کند میشه) و حتی ترشح اسید معده و آنزیم‌ها هم دگرگون میشه.
عفونت‌های گوارشی قبلی
گاهی بعد از یه عفونت شدید گوارشی، روده دیگه مثل قبل کار نمی‌کنه. این حالت رو IBS پس از عفونت می‌نامن. در این حالت، سیستم ایمنی برای مبارزه فعال میشه، بعد از بهبودی، التهاب کم‌درجه باقی می‌مونه و عصب‌های روده آسیب دیده و حساس‌تر میشن. حدود ۱۰-۱۵٪ از افرادی که عفونت شدید گوارشی می‌گیرن، بعداً IBS پیدا می‌کنن.
عدم تعادل میکروبیوم روده
باکتری‌های مفید روده غذا رو هضم می‌کنن و ویتامین تولید می‌کنن، از باکتری‌های مضر جلوگیری می‌کنن، سیستم ایمنی رو تقویت می‌کنن و با مغز ارتباط برقرار می‌کنن. عواملی مثل مصرف آنتی‌بیوتیک، رژیم غذایی نامناسب (کم فیبر، زیاد قند)، استرس مزمن و بیماری‌های التهابی تعادل روده رو به هم می‌ریزن و باعث التهاب دیواره روده، تغییر در حرکت روده و مشکل در جذب مواد غذایی میشن.
عوامل ژنتیکی
IBS مثل رنگ چشم کاملاً ارثی نیست، ولی مستعد بودن برای این بیماری می‌تونه از والدین به بچه‌ها منتقل بشه. اگه یکی از والدینت IBS داشته باشه، احتمال ابتلای تو ۲-۳ برابر میشه، اگه هر دو والدین داشته باشن، احتمال بیشتر میشه، توی دوقلوهای همسان، اگه یکی IBS داشته باشه، احتمال ابتلای دیگری ۳۳٪ هست.
این بیماری چه نشانه‌هایی دارد؟
علائم سندروم روده تحریک پذیر یا IBS ممکن است بین افراد متفاوت باشد و شدت آن نیز متغیر باشد. در جدول پایین، برخی از این علائم را برای شما ذکر کردیم:
| نشانه‌ها | توضیحات |
|---|---|
| درد شکم | معمولاً در قسمت پایین شکم رخ می‌دهد و پس از دفع مدفوع کاهش می‌یابد. |
| نفخ شکم | احساس تورم و پری در شکم یکی از علائم شایع است. |
| تغییر در حرکات روده | به صورت اسهال، یبوست یا ترکیبی از هر دو ظاهر میشود. |
| مخاط در مدفوع | وجود مخاط در مدفوع ممکن است در برخی افراد دیده شود. |
| خستگی و کاهش انرژی | بسیاری از بیماران از احساس خستگی شدید شکایت دارند. |
| اضطراب و افسردگی | علائم روان‌شناختی ممکن است همراه با علائم گوارشی باشد. |
The most common symptoms of irritable bowel syndrome (IBS) are pain in your abdomen, often related to your bowel movements, and changes in your bowel movements. These changes may be diarrhea, constipation, or both, depending on what type of IBS you have. Doctors aren’t sure what causes IBS.
شایع‌ترین علائم سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) درد در شکم است که اغلب به حرکات روده مربوط میشود و همچنین تغییراتی در حرکات روده. این تغییرات بسته به نوع IBS شما ممکن است اسهال، یبوست یا هر دو باشد. پزشکان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث IBS میشود.
بیشتر بدانید: رژیم غذایی افراد مبتلا به سندرم تحریک پذیر روده
مکانیسم ایجاد بیماری
مکانیسم‌های پاتوفیزیولوژیک سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) شامل عوامل متعددی است که از جمله آنها می‌توانیم به اختلالات نورولوژیک و محور مغز-روده، التهاب مخاطی و تغییرات میکروبیوم و اختلالات ایمونولوژیک و التهابی اشاره کنیم.
۱. اختلالات نورولوژیک و محور مغز-روده:
اختلال در ارتباط دوطرفه بین سیستم عصبی مرکزی و دستگاه گوارش، که به عنوان محور مغز-روده شناخته میشود، نقش اساسی در پاتوژنز IBS ایفا می‌کند. این اختلال منجر به درد شکمی و تغییر در عادات دفعی خواهد شد.
۲. التهاب مخاطی و تغییرات میکروبیوم:
التهاب خفیف در مخاط روده و عدم تعادل در روده از جمله عوامل مهمی هستند که منجر به این بیماری می‌شوند. این تغییرات در اکوسیستم میکروبی روده روی تنظیم سیستم ایمنی مخاطی و حفظ یکپارچگی سد روده‌ای تاثیر می‌گذارد.
۳. اختلالات ایمونولوژیک و التهابی:
فعال‌سازی غیرطبیعی سیستم ایمنی مخاطی و تولید غیرعادی سایتوکین‌های التهابی منجر به ایجاد تغییرات در روده میشود و علائم سندروم روده تحریک پذیر را نمایان می‌سازد.
بیشتر بدانید: چه زمانی باید به دکتر گوارش مراجعه کنیم؟
تشخیص و درمان سندروم روده تحریک پذیر چگونه است؟
برای تشخیص و درمان این بیماری راهکارهای زیادی وجود دارد؛ از معاینه بالینی گرفته تا آزمایش خون، آندوسکوپی، آزمایش مدفوع و… همگی در تشخیص آن ضروری هستند. در ادامه بیشتر درباره نحوه تشخیص توضیح می‌دهیم:
معاینه بالینی
در اولین ویزیت، پزشک با دقت به شرح‌حال بیمار گوش می‌دهد و به شدت و عواملی که ممکن است درد شکم را بدتر یا بهتر کنند، توجه می‌کند. همچنین، دفعات و نوع اجابت مزاج و ارتباط این علائم با غذا یا استرس را هم بررسی کرده و به علائم هشداردهنده‌ای مانند خون‌ریزی، کاهش وزن بی‌دلیل و سابقه خانوادگی سرطان روده توجه می‌کند.
آزمایش‌های خون
معمولا این آزمایش‌ها شامل CBC برای بررسی کم‌خونی، CRP یا ESR برای بررسی التهاب و آزمایش‌هایی مثل anti-tTG یا EMA می‌شوند. این تست‌ها به ما کمک می‌کنند تا بیماری‌های التهابی، کم‌خونی یا عفونت‌های جدی را تشخیص دهیم.
آزمایش‌های مدفوع
اگر شما دچار اسهال یا نشانه‌های عجیب هستید، پزشک ممکن است آزمایش‌هایی مانند بررسی خون مخفی، کشت مدفوع برای شناسایی عفونت‌های میکروبی، یا اندازه‌گیری کالپروتکتین و لاکتوفرین (بیومارکرهای التهاب روده) را تجویز کند.
اندوسکوپی یا کولونوسکوپی
این روش‌ها زمانی به کار می‌روند که علائمی مانند خون‌ریزی، کاهش وزن، سن بالای ۵۰ سال بدون سابقه قبلی علائم، یا سابقه خانوادگی بیماری‌های روده وجود داشته باشد. اندوسکوپی یا کولونوسکوپی به پزشک اجازه می‌دهد تا به‌طور مستقیم پوشش روده را مشاهده کند و از بافت مشکوک نمونه‌برداری کند.
بیشتر بدانید: هزینه آندوسکوپی در سال 1404 چقدر است؟
برای کنترل و درمان این بیماری، چند روش خوب وجود دارد؛ از اصلاح رژیم غذایی گرفته تا مدیریت استرس، استفاده از داروهای مختلف و… همگی موثر هستند:
۱. تغییرات رژیم غذایی
برای بهبود رژیم غذایی، بهتر است غذاهای تحریک‌کننده مانند چربی، کافئین و ادویه‌ها را کنار بگذارید. اگر دچار یبوست هستید، افزایش تدریجی فیبر میتواند مفید باشد، هرچند که ممکن است باعث نفخ شود.
مطلب ویژه: چگونه بدون جراحی وزن کم کنیم؟
۲. مدیریت استرس
فعالیت‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن، ورزش منظم و خواب کافی می‌توانند به کاهش استرس کمک کنند. این اقدامات می‌توانند به کاهش شدت علائم منجر شوند.
۳. داروها
اگر با اسهال مواجه هستید، ضداسهال‌هایی مثل لوپرامید می‌توانند مفید باشند؛ برای یبوست، ملین‌ها گزینه مناسبی هستند؛ و اگر درد و اسپاسم دارید، از داروهای اسپاسمولیتیک استفاده کنید تا علائم بیماری کمتر شوند.
۴. پروبیوتیک‌ها
پروبیوتیک‌ها، مانند لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتر، به برقراری تعادل باکتری‌های مفید در روده کمک می‌کنند و در برخی بیماران، به کاهش نفخ، درد و بهبود اجابت مزاج منجر شوند. اما باید در نظر داشت که تأثیر پروبیوتیک‌ها در همه بیماران یکسان نیست و بهتر است برای ارزیابی بهتر، به مدت چند هفته مصرف شود.
۵. درمان روان‌شناختی
در بیماران مبتلا به اضطراب یا استرس بالا، استفاده از درمان‌های روان‌شناختی مانند روان‌درمانی حمایتی، رفتاردرمانی شناختی (CBT) و آموزش مهارت‌های مقابله با استرس میتواند به کاهش علائم IBS و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
برای دریافت مشاوره در رابطه با این اختلال می توانید با دکتر رکسانا عباسی، متخصص بیماری های داخلی و گوارشی مشورت کنید.
بیشتر بدانید: چرا انتخاب فوق تخصص گوارش حاذق اهمیت حیاتی دارد؟
سوالات متداول
آیا سندرم روده تحریک‌پذیر خطرناک است؟
خیر، IBS یک بیماری عملکردی است و خطر جدی ندارد، اما علائم آن میتواند کیفیت زندگی را کاهش دهد.
آیا این بیماری درمان قطعی دارد؟
درمان قطعی برای IBS وجود ندارد، اما با مدیریت صحیح، علائم به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.
آیا رژیم غذایی خاصی برای IBS وجود دارد؟
بله، رژیم غذایی کم FODMAP (کربوهیدراتهای قابل تخمیر) میتواند به کاهش علائم کمک کند.
یا IBS به سرطان روده منجر میشود؟
خیر، IBS خطر ابتلا به سرطان را افزایش نمیدهد.
آیا استرس باعث IBS میشود؟
استرس عامل اصلی نیست، اما میتواند علائم را تشدید کند.